Ik zit op mijn bank in Amsterdam en vlak na zonsondergang stuurt mijn zus een bericht naar onze familiechat; “Deze dag is nu officieel vervloekt, de Notre-Dame staat in brand”. Mijn hersens registreren de zin in een fractie van een seconde en mijn eerste instinct is mezelf ervan te overtuigen dat het een grapje moet zijn. Want gebouwen als de Notre-Dame vliegen niet in brand, toch? Toch weet ik dat mijn zus het meent; wie bedenkt er nou zoiets?
Ik zie de eerste paar beelden van de aswolken rond het middeleeuwse monument, gevangen in een ring van vuur. Daar zit ik dan, stilzwijgend, alleen en half in het donker, kijkend naar hoe de Notre-Dame op mijn smartphone-schermpje langzaam in elkaar stort. We leven in een rare tijd.
De wereld kijkt toe
Ik vraag online aan een paar vrienden of ze het nieuws al hebben gezien en blijf Twitter constant vernieuwen om te zien of het vuur inmiddels is gedoofd. Maar de tweets zijn amper een paar seconden oud. Mijn ogen zijn gekluisterd aan dit monsterlijke, iconoclastische beeld dat ik nooit had durven dromen. De stad van het licht staat in vuur en vlam en de wereld kijkt toe.
Ondertussen explodeert het internet met virale video’s van Parijse menigten die Ave Maria zingen, apocalyptische beweringen dat de brandende Dame symbool staat voor het huidige politieke klimaat, en kritiek op de buitensporige belangstelling voor dit Europese monument in vergelijking met de verloren erfgoedsites in Syrië. Iedereen heeft een mening en minstens één emotie. Maar waarom maakt een brandend monument als de Notre-Dame ons toch zo emotioneel?
Mythische monumenten
Zeker niet iedereen, maar velen van ons hebben oog in oog gestaan met de Notre-Dame. Of we hebben haar tenminste gezien, zoals we beroemdheden in de media zien en ze bij naam kennen. Ze is tenslotte ‘onze dame’, het gezicht van een stad; het idee genaamd Parijs, dat leeft in onze gedachtes.
Eigenlijk willen we graag vergeten dat de Notre-Dame niet écht een onaantastbaar embleem is van de Europese kunst en geschiedenis. Het maakt niet uit hoezeer we het verleden romantiseren en monumenten een mythische status geven, de Notre-Dame blijft uiteindelijk een zorgvuldig gemanipuleerde stapel van stenen, hout en glas. Op haar eigen manier is de Notre-Dame dus net zo sterfelijk als wij: vlees en botten. Het vuur diende als een pijnlijke herinnering die ons op de aardse feiten wees.
Op haar eigen manier is de Notre-Dame dus net zo sterfelijk als wij: vlees en botten. Het vuur diende als een pijnlijke herinnering die ons op de aardse feiten wees.
Mens en monument zijn echter niet helemaal hetzelfde. Mensen worstelen hun hele leven om een nalatenschap achter te laten, terwijl de ander het menselijk leven overstijgt en een eeuwenoud vat van culturele en nationale erfenissen wordt. Gebouwen, kunst, monumenten: ze kunnen ons allemaal overleven, generaties overstijgen, de koningen en revoluties voorbij. Ze overleven soms hele wereldbeelden en religies, hele definities van wat het betekent om mens te zijn.
Fossielen van een verloren tijdsgeest
Monumenten zien we vooral als manifestaties van ons collectieve geheugen. Het zijn fossielen van een verloren tijdgeest die nooit meer terug zal keren. Het zijn kostbare tijdcapsules, zoals de zwijgende aanwezigheid in een haarlok van een langverloren familielid. Sterker nog, ze laten ons bijna geloven dat zij, de monumenten, wel die onsterfelijkheid kunnen bereiken.
En dat is iets dat ons troost biedt wanneer onze onvermijdelijke sterfelijkheid ons in de ogen staart. In al die jaren gaan miljoenen levens en identiteiten in een flits voorbij, verdwijnend in de vergetelheid. We kunnen tenminste rekenen op monumenten zoals de Notre-Dame, die lagen en lagen van cumulatieve cultuur verzamelen.
Maar een brandend monument is een teken van verandering. Die verandering heeft ons de kennis gegeven dat alles tot een einde moet komen. Monumenten vertegenwoordigen niet alleen onze nieuwsgierigheid naar de wereld van voor onze geboorte. Tegen beter weten in zijn we op zoek naar een gevoel van zekerheid en stabiliteit voor de toekomst. En die zoeken we nog steeds in ‘eeuwige’, machtige monumenten als de Notre-Dame.
Hoi! Mijn naam is Roselinde en ik ben de oprichter van Globonaut. Ik ben een cultureel analist, digitale verhalenverteller en een fotograaf met een passie om de wereld te verkennen. Mijn droom is om van Globonaut een inspirerende plek op internet te maken voor iedereen die zijn of haar gedachten over het leven op planeet Aarde met anderen wil delen.
